Somatic Experiencing®
Saar loopt mijn praktijk binnen. Zij vindt het spannend, vertelt ze. Ik zie een gespannen gezicht. Ik nodig haar uit om te kijken op welk stoel zij wil gaan zitten. Dan nemen we de tijd om te merken of zij goed zit en de afstand tot mij veilig genoeg is. Er komt een zucht. “Fijn dat ik hier de tijd voor mag nemen,” zegt Saar. We beginnen met aankomen door de steun van de stoel te voelen. Ook hier nemen wij de tijd voor, zodat haar lichaam dit kan registreren. Steeds wanneer er genoeg veiligheid is, gaan wij een stapje verder. Samen onderzoeken wij wat Saar in deze sessie wenst, wat zij graag uit de sessie zou willen halen. Zo begint de sessie.
Om te begrijpen wat Somatic Experiencing® is en hoe het werkt is het belangrijk eerst meer te weten over trauma. Ik leg uit wat trauma is, wat de oorzaken kunnen zijn en hoe onze overlevingsresponsen werken.
Wat is een trauma?
In Somatic Experiencing® (SE) verstaan we onder een trauma elke gebeurtenis of reeks van gebeurtenissen die te onverwacht, te snel of te groot was/waren om er op dat moment adequaat op te kunnen reageren.
Bij ‘trauma’ denken we al snel aan zware gebeurtenissen die voor bijna ieder mens traumatiserend zijn: (getuige zijn van) geweld, misbruik, verwaarlozing of verlies van een naaste. Valpartijen, ernstige ziektes, ingrijpende medische behandelingen en ziekenhuisopnames zijn vaak veel meer traumatiserend dan we denken. Niet veel mensen realiseren zich dat ook kleine of alledaagse gebeurtenissen traumatiserend kunnen werken: een afwijzing van een belangrijk persoon, grensoverschrijdend gedrag, het te horen krijgen van een naar bericht, buitengesloten worden, enz.
“Unfinished business” noemt Peter Levine, de grondlegger van Somatic Experiencing®, de diepere oorzaak van trauma: gevoelens die nooit zijn gevoeld, lichamelijke impulsen die verhinderd zijn, gebaren die niet afgemaakt konden worden. “Er worden allerlei emoties opgewekt zoals verdriet, verlies, woede, die mensen jarenlang, tientallen jaren soms, hebben vastgehouden. Als we er niet mee kunnen omgaan, of als we ze niet mogen voelen, duwen we ze weg. Maar wat je weerstaat, blijft bestaan en die gevoelens duwen terug. En wij duwen nog harder. De angst is dan als ik dit zou voelen, zou ik kapot gaan. Maar het is alleen je reactie tegen die emotie die het probleem veroorzaakt. Bij een trauma is er geen eind aan het verhaal.
Wat maakt dat de één wel getraumatiseerd raakt en de ander niet?
Dit heeft met verschillende aspecten te maken. Bijvoorbeeld, je opoeding, de familiedynamiek, levensomstandigheden, stress, eerder trauma, lichamelijke en geestelijke gesteldheid of je leeftijd. Van hieruit bouw je jouw sterke en zwakke plekken. Je kwetsbaarheid voor trauma is ook afhankelijk van in- en externe hulpbronnen, zoals hulp van vrienden en familie, of een fijne en veilige eigen plek.
Overlevingsresponsen
Vechten, vluchten of verstijven/bevriezen zijn de opties waaruit we kunnen kiezen bij gevaar. Dat ‘kiezen’ gebeurt volautomatisch en onbewust. Net als bij wilde dieren. Als zij zijn geschrokken of ternauwernood aan de dood zijn ontsnapt laten zij vaak een natuurlijke reactie zien waarbij de energie van de schrik wordt ontladen, bijvoorbeeld door te schudden of te trillen. Wij mensen zijn uitgerust met vrijwel dezelfde regelmechanismen als dieren. Deze worden echter soms geblokkeerd door het rationele (verstandelijke) deel van onze hersenen. We kunnen bijvoorbeeld ons ‘groot houden’ of ‘doorzetten’ en daarmee een volledige ontlading in de weg staan. Zonder ontlading ontstaan er vroeg of laat symptomen. Zoals:
- Nachtmerries, woedeaanvallen, gevoelloosheid, apathie, verlies van levenslust
- Angst, paniek, hartkloppingen, oppervlakkig ademen, overmatige alertheid of prikkelbaarheid, onrust, slapeloosheid
- Depressie, uitputting, gevoel van hulpeloosheid of onmacht, krachtverlies in de spieren
- Dissociatie, gevoel dat (een deel van) je lichaam niet van jou is, beperkt spectrum van gevoelens
- Ontkenning: het trauma is niet gebeurd of het is niet belangrijk
- Je lijdt aan geheugenverlies of hebt concentratieproblemen
Symptomen geven vastgehouden activatie weer; ze laten precies zien waar de overtollige energie die is overgebleven na een traumatische gebeurtenis ontladen moet worden. Dit wordt ook Post Traumatic Stress Disorder, PTSD genoemd. Wij zijn vaak bang geworden voor precies die fysieke ervaringen die ons terug zouden brengen in het evenwicht. Onder andere trillen, rillen, prikkelende gevoelens in ledematen, warmte en koude sensaties. Als je getraumatiseerd bent, ervaar je alle veranderingen als potentieel bedreigend.
Wat heb je nodig?
Wat je nodig hebt, is in contact komen met die sensaties, maar heel gedoseerd, telkens een beetje. Want als je al die energie tegelijkertijd loslaat, raak je makkelijk overweldigd. Dan sla je weer dicht. Het zenuwstelsel kan het verschil niet zien tussen een traumatiserende gebeurtenis en de chaotische ervaringen bij het herbeleven, dus als je daardoor overweldigd wordt, kun je opnieuw getraumatiseerd worden. Door te oefenen om sensaties in je lichaam op te merken (fijne, neutrale en onaangename) en ze allemaal te verwelkomen, vergroot je je capaciteit om met sensaties te zijn.
Wat is Somatic Experiencing®?
Somatic Experiencing® (SE) is een vorm van lichaamsgerichte traumatherapie. Het is een wetenschappelijk onderbouwde methode voor het werken met fysieke en psychologische symptomen van stress, shock en trauma. SE richt zich op het alsnog afronden van de natuurlijke reacties op ingrijpende gebeurtenissen en het begrijpelijk maken van gevoelens van onmacht en wanhoop. Door onverwerkte traumatische ervaringen raakt het natuurlijke ritme, de regulatie van het zenuwstelsel, verstoord. De veerkracht neemt af. Door het integreren van die opgeslagen overlevingsenergie herstel je de van oorsprong aanwezige vitaliteit en veerkracht.
SE werkt met name met de “felt sense”; het opsporen en volgen van lichaamssensaties. De fysieke sensaties (tintelingen, hartslag, ademhaling), indrukken, beelden, motorische patronen met inachtneming van emotionele en cognitieve processen.
SE helpt de cliënt interne en externe hulpbronnen te herkennen en uit te breiden. Voorbeelden van interne hulpbronnen zijn: je gevoel voor humor, contact met de grond, gevoel van kracht, creativiteit, je intelligentie. Externe hulpbronnen kunnen iedere vorm van ondersteuning zijn, bijvoorbeeld vrienden, familie, een fijne plek, positieve herinneringen. Deze geven in het lichaam een gevoel van vertrouwen en ontspanning. Dat doorbreekt de vicieuze cirkel van aanhoudende en zichzelf versterkende spanning.
Voordat er gewerkt wordt met enig traumatische activatie wordt er eerst veiligheid gecreëerd bij de client. Het langzaam toleranter worden voor je lichaamssensaties helpt je te gaan vertrouwen op de aangeboren wijsheid van het lichaam en zo begin je je te ontkoppelen van de (doods)angst die tijdens de gebeurtenis werd ervaren.
Kan SE mij helpen?
SE is voor iedereen die te maken heeft met de effecten van een traumatische gebeurtenis in zijn leven, zowel psychisch als lichamelijk. De fysieke, mentale en emotionele uitingsvormen zijn zeer divers bij trauma.
Het komt veel voor dat je de gebeurtenis niet meer weet of heb geblokkeerd. Somatic Experiencing® kan helpend zijn wanneer er: typerende herhalende klachten zijn van spanning, emoties, druk, extra zuchten, druk- en/of brokgevoelens, duizeligheid, trillen, ongecontroleerde bewegingen, niet of onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK).
Het lichaam wil hiermee iets aan geven, zonder dat er bewust “trauma” bekend is bij de persoon. Als je geen gebeurtenis of verhaal weet kan je toch werken met SE omdat we via het lichaam bij de emoties kunnen komen, zodat deze alsnog gaan verwerken en onderliggende spierspanningen zich kunnen ontladen. Soms hebben we zelfs last van spanningen/angsten die wij overgenomen hebben van onze ouders of verzorgers.
SE herstelt jouw vermogen om tot rust te komen, jouw levendigheid, spontaniteit, creativiteit, veerkracht en zelfvertrouwen!
Een SE-sessie duurt 1 uur of 1,5 uur en begint met ‘aankomen’ en een inleidend gesprek dat leidt tot overeenstemming over wat in deze sessie onderzocht wordt.
Neem gerust contact op voor een gratis kennismakingsgesprek. Via info@kalyani.nu.